Parafia raciąska jest jedną z najstarszych parafii mazowieckich. Jej początki sięgają czasów tworzenia się Państwa Polskiego. Według niektórych źródeł w Raciążu w roku 997 zatrzymał się biskup Wojciech w czasie swojej wędrówki do Prus. Powstanie parafii wiąże się z założeniem w drugiej połowie XI wieku w Płocku biskupstwa misyjnego. Objęło ono swoją działalnością również gród w Raciążu, Pierwszym budynkiem parafialnym była drewniana – zbudowana na planie prostokąta – kaplica. Parafia mogła obejmować w tym czasie wyłącznie gród raciąski.
W Archiwum Głównym Akt Dawnych znajduje się dokument stwierdzający, że parafię raciąską erygował biskup płocki Dobiesław Sówka z Gulczewa w 1373 roku. Wydzieloną ją z parafii drobińskiej. Wcześniej Raciąż był wyłącznie parafią grodową. Jedna z pierwszych wzmianek o parafii pochodzi z 1385 roku. Kolejnym zachowanym jest dokument z 1450 roku. Wymienia on kandydata na wakującą po rezygnacji Jakuba posadę w parafii Raciąż. Był nim Andrzej ze Zbyszyna, kapelan domu książęcego.
W aktach można znaleźć protokół z roku 1598 roku z generalnej wizytacji parafii. Parafia w Raciążu wchodziła wówczas w skład dekanatu bielskiego w archidiakonacie płockim. Obejmowała swoim zasięgiem około 80 km2 – miasto Raciąż oraz okoliczne miejscowościi: Cieciersk, Cieciersk Szlachecki, Kiniki, Kraszewo Czubaki, Kraszewo Gaczułty, Kraszewo Podborne, Kraszewo Rory, Kraszewo Sławęcin, Kraszewo Włóki, Kraszewo Zdziechy, Kraszewo Szlacheckie, Łempin Mnijeszy, Łempin Większy, Niesułowo, Witkowo Bliższe, Witkowo Pawlaki, Sierakowo, Zdunowo Mniejsze, Zdunowo Większe, Żukowo Dalsze, Żukowo Podleśne, Żychowo. W parafii występowało stosunkowo duże zagęszczenie ludności – około 100 mieszkańców na 1 km2. Ludność wiejska w parafii w czasie wizytacji to 1851 osób.
Przy parafii istniała szkoła parafialna. Mieściła się w budynku w pobliżu kościoła aż do XVIII wieku. Szkoła kształciła na dość wysokim poziomie, jej absolwenci studiowali na Akademii Krakowskiej. W latach 1400-1425 studiowało sześciu absolwentów z Raciąża, w latach 1426 – 1450 dwóch, 1451-1475 trzech, w okresie 1476-1500 sześciu, a następnie do roku 1525 jedna osoba. W okresie od XV do XVII wieku w mieście było przeciętnie 7 kapłanów tworzących tzw. kolegium mansjonarzy. W tym czasie istniały w parafii bractwa: literackie, różańcowe, Aniołów Stróżów i Św. Anny. Z parafią blisko były również cechy rzemieślnicze, które opiekowały się niektórymi ołtarzami w kościołach. W roku 1693 .biskup Andrzeja Chryzostom Załuski utworzył w Raciążu dekanat. Nowy dekanat objął 9 parafii: Biskupiec, Drobin, Drozdowo, Gralewo, Koziebrody, Krajkowo, Rogotwórsk, Unieck, Żochowo.
Dekanat istniał do połowy XIX wieku, kiedy to w latach sześćdziesiątych po powstaniu styczniowym Raciąż przestał być siedzibą dekanatu. Parafię przyłączono do dekanatu sierpeckiego. W tym czasie proboszczem był w Raciążu ksiądz Franciszek Strzałkowski. Proboszcz Strzałkowski pracował w okresie od 1843 do 1874 roku. Po nim przejął stanowisko ks. Roch Filochowski, który był proboszczem do końca 1877 roku.W 1850 roku parafia liczyła około 3 tys. wiernych, a już w roku 1875 powiększyła się do 4.950 wiernych.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę po I wojnie światowej Raciąż ponownie został siedzibą dekanatu. Obecnie dekanat obejmuje: parafię pw. Św. Stanisława BM w Drobinie, parafię Św. Jakuba Apostoła w Górze, parafię Św. Katarzyny w Gradzanowie, parafię św. Małgorzaty w Gralewie, parafię Św. Jakuba Apostoła w Krajkowie, parafię Św. Wojciecha w Raciążu, parafię Św. Wawrzyńca w Rogotwórsku, parafię Św. Kazimierza w Siemiatkowie, parafię Św. Jakuba Apostoła w Uniecku.
W przeszłości w Raciążu istniało więcej kościołów niż obecnie. Można znaleźć informacje o co najmniej trzech istniejących jednocześnie kościołach. Najważniejszy był kościół parafialny pod wezwaniem św. Wojciecha położony przy ulicy Kościelnej – czyli tam gdzie obecnie znajduje się kościół. W dokumencie z wizytacji z roku 1598 roku jest opis tego kościoła. Była to świątynia drewniana z czterema ołtarzami: największym z obrazami świętych i trzema ołtarzami bocznymi: Św. Wawrzyńca, Św. Mikołaja, którymi opiekowały się cechy kuśnierzy i szewców, a także usytuowany tuż przy ołtarzu głównym ołtarz z cyborium. W kościele tym zbierała się na sejmiki szlachta mazowiecka.
Spróbujmy się przenieść w czasie – do 11 września 1725 roku. Już od kilku dni mieszkańcy Raciąża obserwują zjeżdżającą na sejmik szlachtę. Przybywa ona z całego Województwa Płockiego konno lub karetami. Co jakiś czas widać wozy drabiniaste, na których przyjeżdża – czy raczej jest dowożona do miasta – szlachta „gołota”. Od rana Panowie kręcą się po mieście, zaglądają do karczmy. Przed kościołem ustawiono kramy z różnymi produktami. Wszyscy czekają na rozpoczęcie sejmiku w kościele Św. Wojciecha. Powoli zbliża się godzina dziesiąta – godzina rozpoczęcia sejmiku. Szlachta zgromadzona już w kościele dyskutuje, co należy a czego nie należy uchwalać. Atmosfera robi się coraz bardziej napięta. Nagle krzyk – Pożar! Panika wśród zgromadzonych, uciekają z kościoła. Ktoś dopada do dzwonów. Zaczynają bić. W całym mieście słychać bijące na trwogę dzwony. Jeden z mieszkańców – Antoni Charzyński ratuje z kościoła zgromadzone w nim srebra. Pożaru nie udaje się opanować. Drewniany kościół szybko płonie. Pożar rozprzestrzenia się na sąsiednie ulice. Płonie cała ulica Kościelna. Ogień rozprzestrzenia się jeszcze na rynek. Tutaj też częściowo płoną domy. Po pożarze podjęto decyzję o budowie nowego kościoła. Znacząco w tym dziele wsparł mieszkańców biskup Załuski, trzeba pamiętać że w tym czasie Raciąż był już własnością biskupów płockich. Budowniczym kościoła był proboszcz Franciszek Pędziński.
Wbudowany w 1729 kościół był drewniany i jednonawowy. Miał długość 45 łokci i 20 łokci szerokości, czyli według dzisiejszego systemu miar (22,5 m x 10 m. Obity był po bokach tarcicą. Miał dwuspadowy dach krytym gontem i z małą wieżyczką. W kościele było 8 ołtarzy: wielki z obrazem Św. Wojciecha i figurą Matki Boskiej Wniebowziętej otoczonej aniołami oraz siedem ołtarzy bocznych poświęconych Św. Franciszkowi Ksaweremu, Św. Rochowi, NMP Różańcowej, Św. Antoniemu, Trzem Królom, Św. Annie, Matce Bożej Bolesnej. W górnych kondygnacjach nastaw tych ołtarzy były figury i obrazy Św.Anny, Najświętszej Maryi Panny, Św. Agnieszki, Św. Barbary, Św. Jakuba Mniejszego Apostoła, Św. Mikołaja, Św. Kazimierza. Kościół ten przetrwał aż do budowy obecnie stojącej – murowanej – świątyni. Drugim istniejącym do roku 1645 był kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Został on ufundowany w roku 1521 przez biskupa Erazma Ciołka. Wokół niego znajdował się cmentarz. Kościół stał na ulicy Kinickiej (dzisiejszej Kilińskiego), w miejscu gdzie obecnie jest remiza strażacka. Była to budowla konsekrowana przez biskupa płockiego Jakuba Buczackiego w 1540 roku. Świątynia spłonęła w roku 1645. Do jej odbudowy, a właściwie budowy nowego kościoła w tym miejscu przystąpiono w drugiej połowie XVII wieku. Zbudowany obiekt był znacznie uboższy od poprzedniego, konsekrował go w roku 1672 biskup Bonawentura Madaliński. W podziemiach kościoła znajdowały się groby bogatszej szlachty oraz mieszczan raciąskich. Jednak i ten kościół spłonął w roku 1773. Już nigdy nie został odbudowany. Rok 1773 był ostatnim rokiem współistnienia w Raciążu dwóch kościołów.
W dokumentach potwierdzone jest również istnienie w Raciążu trzeciej świątyni – kaplicy Św. Rocha. Nic bliższego jednak o niej nie wiadomo. Nawet nie jest znana jej lokalizacja. Po niecałych stu latach istnienia kościoła Św. Wojciecha zaczęły pojawiać się problemy, przeprowadzano kolejne remonty. I tak np. w 1803 roku doszło do nieszczelności dachu. Zalana i zniszczona została podłoga. Około 40 lat później w protokóle z wizyty dziekańskiej , że „Kościół ten znacznie tak w ścianach, jak i w dachu, podłodze i suficie zrujnowany. , spiesznej bardzo reperacji potrzebujący”. W latach w latach siedemdziesiątych XIX stulecia podjęto więc decyzję rozpoczęcia budowy w Raciążu nowego murowanego kościoła. Tym bardziej, że istniejący kościół nie był w stanie pomieścić coraz większej liczby parafian. Kamień węgielny wmurowano w święto Serca Pana Jezusa w 1875 r. W tym czasie proboszczem był ks. Roch Filochowski, Pierwszym zamkniętym elementem nowego kościoła była zakrystii dobudowana do drewnianego kościoła w południowo-zachodniej jego części. Została ona przekazana do użytku w 1876 r. Kiedy w roku 1877 roku rozpoczynano budowę prezbiterium, proboszczem był już ks. Gracjan Marcin Rzewuski, były profesor i rektor Seminarium Duchownego w Płocku, Prezbiterium budowano jako przylegające do zachodniej ściany drewnianego kościoła. Do tej pory w murach dzisiaj istniejącego kościoła powinien gdzieś spoczywać spisany na pergaminie protokół, który został zamurowany w ścianie za dzisiejszym wielkim ołtarzem. przez budowniczych. Budowę nowego kościoła wsparła cała parafia, podejmując w 1878 roku uchwałę zobowiązującą wszystkich wiernych do uczestnictwa w budowie nowej świątyni. Kolejno dobudowano – symetrycznie do zakrystii względem prezbiterium mury przyszłej kaplicy różańcowej. Budowę prezbiterium i kaplicy różańcowej zakończono uroczystym poświęceniem w 1879 roku. Podjęte w 1880 roku prace prowadzono dokładnie na miejscu dotychczasowego kościoła. Przez trzy lata – do 1882 roku na zewnątrz drewnianych ścian wznoszono grube i wysokie mury spajając je z zakrystią, prezbiterium i kaplicą różańcową. W tym samym czasie wybudowano również murowany fronton świątyni wraz z figurą Matki Bożej Łaskawej. Roboty prowadzone w latach 1883-1885 wykonywane były wewnątrz świątyni, wznoszono filary oddzielające nawę główną od naw bocznych, arkady, ściany na arkadach. Zbudowano także dwie wieże i dach wraz z wieżyczką dla sygnaturki. Na koniec ułożenie podłogę – był już 1886 rok. W sumie budowa trwała 11 lat. Uroczystości związane z poświęceniem nowego kościoła trwały od 17 do 20 sierpnia 1886 r. Przybył administrator diecezji biskup Henryk Piotr Dołęga Kossowski. Wraz z nim przybyło do miasta 30 kapłanów i alumnów z płockiego seminarium. Dnia 17 sierpnia pod wieczór przy blasku świec dokonał on konsekracji czterech dzwonów kościelnych umieszczonych wkrótce w 2 nowych wieżach. Znajdujący się w wieży północnej – największy ze wszystkich dzwonów otrzymał imię Leona na pamiątkę wielkiego papieża Leona XIII ówcześnie rządzącego Kościołem, znajdujący się zaś z nim w tej wieży drugi dzwon – najmniejszy spośród czterech – otrzymał imię Gracjana na pamiątkę proboszcza parafii; kolejne dwa dzwony średnie, umieszczone w wieży południowej ochrzczono imionami ówczesnego arcybiskupa metropolity Warszawskiego Wincentego Popiela i biskupa-konsekratora Henryka Kossowskiego. Następnego dnia, 18 sierpnia, biskup Kossowski egzaminował dzieci ze znajomości katechizmu. Przybyło około 400 dzieci. Jeszcze tego samego dnia, w urządzonej na cmentarzu przykościelnym kaplicy, przed wystawionymi relikwiami świętych odprawione zostały nieszpory i jutrznia. Sama uroczystość konsekracji nowej świątyni i wielkiego ołtarza – tego jeszcze ze starego kościoła – odbyła się 19 sierpnia, tzn. w czwartek w oktawie Wniebowzięcia Matki Bożej. Nowy kościół otrzymał wezwanie Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i patrona – św. Wojciecha Biskupa i Męczennika. Tuż po poświęceniu kościoła przystąpiono do malowania wnętrza świątyni. Prowadzono je do jesieni 1887 roku. Wymalowano 19 obrazów na tynku, w tym 14 stacji Drogi Krzyżowej. Jeszcze w 1887 roku wykonano polichromię i wstawiono nowy, neogotycki ołtarz do kaplicy różańcowej oraz zamontowano nową ambonę. W następnych latach umieszczono w kościele dwa rzędy dębowych ławek. Nowy ołtarz główny dostarczony został do Raciąża i ustawiony w kościele w październiku 1892 roku. W 1893 roku w prezbiterium zamontowano duży konfesjonał, a do kruchty wielki, drewniany krzyż. Następnie zbudowano ołtarz św. Antoniego, kaplicę przedpogrzebową na cmentarzu przykościelnym, a także zmodernizowano organy. Prace te wykonywano za probostwa ks. Ludomira-Dunin Wolskiego – od 1897 roku proboszcza parafii w Raciążu. Nowy kościół przetrwał bez uszczerbku zawieruchę wojenną w okresie I wojny światowej. Cięższe czasy przyszły w okresie II wojny światowej, kiedy to niemieccy okupanci urządzili w kościele magazyn. Msze odbywały się jedynie w niedzielę w godzinach od 9 do 11 rano. Zabronione były kazania i śpiewy kościelne. Nie wolno było używać dzwonów. Nie doszło jednak do dużych zniszczeń w kościele.
Dla raciąskiej świątyni wiele uczynił proboszcz ksiądz Jan Gach. W drugiej połowie dwudziestego wieku doprowadził on do wymiany blachy na dachu kościoła, wybudował dom parafialny . Zakupił nowe organy. Również ostatnie lata dla świątyni , od 1997r. – kiedy proboszczem został ks. kan. Stanisław Czyż były pomyślne – gruntownie została odnowiona polichromia w kościele, łącznie z freskami, zmieniono posadzkę i umeblowano prezbiterium, przebudowano zakrystię. A w 2004r. sprowadzono do naszego kościoła z Gniezna relikwie św. Wojciecha – patrona naszej wspólnoty parafialnej i naszego miasta. Być może w tej chwili wygląda ona najlepiej z całego okresu istnienia.
Parafia pw. św. Wojciecha w Raciążu – ulice i miejscowości :
Terytorium (ulice): Basztowa, Błonie, Dworcowa, Hankiewicza, Jagiełły, Jana Pawła II, Juranda, Kasztelańska, Kilińskiego, Konarskiego, Kościuszki, Krótka, Kwiatowa, 11-Listopada, Pl. Mickiewicza, Mławska, Młodzieżowa, Nadrzeczna, Ogrodowa, Parkowa, 550-lecia, Piłsudskiego, Płocka, Rzeźniana, 19-Stycznia, Warszawska, Wolności, Zakolejowa, Zawoda, Zielona, Ziemowita
Miejscowości: Budy Kraszewskie, Cieciersk, Folwark Raciąż, Kiniki, Kraszewo Czubaki, Kraszewo Falki, Kraszewo Gaczułty, Kraszewo Podborne, Kraszewo Rory, Kraszewo Sławęcin, Łempin, Łempinek, Pęsy, Pólka Raciąż, Sierakowo, Witkowo, Zdunówek, Żukowo Strusie, Żukowo Wawrzonki, Żychowo
Obecnie parafia liczy 6700 wiernych